Associëren betekent letterlijk verbinden. Bepaalde woorden, voorwerpen of ideeën roepen weer andere of nieuwe gedachten en ideeën bij je op. Zoals een ijssmaak die je doet denken aan een bepaalde vakantiebestemming. Dit noem je een associatie. Je legt een verband tussen twee gedachten. Creatieve mensen zijn in staat makkelijk associaties te maken en zij springen soepel van de ene gedacht naar de andere. 

Als je gaat brainstormen is het doel om zoveel mogelijk ideeën te verzinnen. We noemen dit ook wel een divergeertechniek. Brainstorming is een Engelse samenstelling van brain (hersenen) en storm (hetzelfde in Nederlands). Natuurlijk gaat het bij brainstormen niet om een letterlijke tornado in ons hoofd. Er wordt gedoeld op een mentaal denkproces, waarbij er onconventionele ideeën gezocht worden. Als je gaat associëren tijdens het brainstormen, dan maak je gebruik van de verbindingen in je hersenen. De ene gedachte volgt de andere automatisch op. En door het leggen van verbanden, kun je op allerlei nieuwe ideeën komen. 

Mensen zijn van nature sterk gehecht aan vaste patronen. Dit is een gevolg van de werking van onze hersenen, waarin succeservaringen leiden tot vaste verbindingen tussen hersencellen. Wanneer een associatie zich vaker herhaalt, zal dit de verbindingen in je hersenen versterken. Hoe vaker dit voorkomt, hoe sneller en beter de hersenen deze associatie kan maken. Heel nuttig want dit zorgt ervoor dat we steeds efficiënter worden in ons denken. Maar tegelijkertijd wordt hiermee de kans ook kleiner dat je nieuwe verbindingen aanlegt. Overigens neemt de sterkte van de verbindingen tussen associaties in ons geheugen ook af door ze niet meer te herhalen. De verbindingen vervagen dan als het ware. Alleen door echt anders te denken, kunnen we deze patronen doorbreken en ontstaan er nieuwe verbindingen. Er zijn gelukkig manieren om nieuwe verbindingen aan te leggen.

Kortom, associëren is heel handig! Hieronder geven we een aantal associatie werkvormen waarmee je jouw deelnemers kunt uitdagen tot het maken van zoveel mogelijk associaties.

• Bij een kettingassociatie zoeken we naar een nieuwe associatie op de laatst gevonden associatie. Een gedachte breng je op een volgende gedachte en weer op een volgende gedachte. Een voorbeeld: reis → auto → weg → vakantie → Italië → pasta → tomatensaus 

• Bij een bloemassociatie koppel je alles aan één centraal woord, voorwerp of idee. Oftewel je zoekt steeds weer opnieuw naar een associatie bij het gekozen startpunt. Dit doe je door een willekeurig woord in het midden van een getekende bloem te zetten. Vul de blaadjes met woorden waar je aan denkt bij het woord in het hart. Kies een blaadje uit de bloem, schrijf alles op waar je bij dat woord aan denkt. 

• Bij een woordassociatie prik je een willekeurig woord uit een boek of krant. Of neem bijvoorbeeld een woordenboek en sla die open op een willekeurige pagina. Doe je ogen toe en laat vervolgens je wijsvinger neerdalen op het blad. Doe je ogen weer open en met het woord onder je vinger ga je aan de slag. Elk woord brengt weer eigen associaties die je kunnen inspireren. 

• Bij een visuele associatie zet je afbeeldingen in. Dit kan een set kaarten zijn met willekeurige plaatjes of specifiek gekozen afbeeldingen die passen binnen een thema. Laat de deelnemers de plaatjes zien en laat ze associëren op basis van een gekozen afbeelding. 

• Bij een vreemde voorwerpen associatie verzamel je een box vol voorwerpen of kies je zo maar een voorwerp uit de ruimte. Dat kan een pen zijn, een tijdschrift, een paperclip, een drankje of zelfs een huisdier. Het mag van alles zijn. Schrijf eigenschappen van het voorwerp op en bedenk hoe je die kunt linken aan het onderwerp van de brainstorm.

Bij ieder van bovenstaande werkvormen geldt: bedenk minstens 10 associaties bij de inspiratiebron. Waar doet het je aan denken? Hoe meer associaties, hoe beter. Want hoe meer tijd je neemt om weg te komen bij je oorspronkelijke ideeën en beelden, hoe groter de kans op een originele invalshoek. Kies vervolgens één van de associaties uit. En stel jezelf de vraag: hoe kan deze associatie me inspireren tot een nieuw idee voor mijn probleem of vraag?